بررسی اثر فرسودگی عاطفی بر عملکرد شغلی با میانجی گری انگیزش شغلی در کارکنان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب- منطقه اهواز

خلاصه پژوهش وجود سازمان های مناسب در هر جامعه که بتواند باکارآمدی و اثربخشی از عهده وظایف خود برآیند از مهم ترین ابزار دست یابی به پیشرفت و ترقی است. برای تحقق اهداف هرسازمان، نیروی انسانی آن سازمان نقش مهمی را ایفا می کند. به نتیجه رساندن وظایف سازمان، به عهده نیروی انسانی آن سازمان و عملکرد این افراد، همان عملکرد سازمان است. با توجه به اهمیت عملکرد شغلی و عواقب کاهش آن بررسی و مطالعه عوامل اثرگذار بر آن می تواند برای سازمان ها حیات بخش باشد. متغیرهای زیادی وجود دارند که می توانند بر عملکرد شغلی کارکنان و در نتیجه بر عملکرد سازمان و جامعه به طور کلی تأثیر گذارند. یکی ازعواملی که تحقیقات زیادی نیز در مورد آن انجام گرفته، فرسودگی عاطفی می باشد. فرسودگی عاطفی به دلیل هزینه هایی از قبیل کاهش عملکرد شغلی، افزایش ترک شغل، کاهش تعهد سازمانی، کاهش رضایت شغلی، افزایش هزینه های مراقبت از سلامتی، و کاهش میزان خلاقیت و انگیزش، غیرکارکردی است و بهره وری و اثربخشی را در سطح فردی و سازمانی تحت تأثیر قرار می دهد (هالبسلبن، 2005). الگوی پیشنهادی با توجه به مدل حفظ منابع، به بررسی اثر مستقیم و غیر مستقیم فرسودگی عاطفی بر عملکرد شغلی از طریق نقش واسطه ای انگیزش شغلی پرداخته است. بررسی این مدل می تواند به سازمان ها کمک کند تا با کاهش فرسودگی عاطفی، عملکرد و انگیزش سازمان را بهبود بخشند و هزینه های سازمانی، ترک شغل، غیبت و پیامدهای زیان آور دیگر برای سازمان ها را کاهش دهند. دوازده فرضیه پژوهش حاضر به شرح زیر می باشند: فرسودگی عاطفی اثر منفی مستقیم بر عملکرد وظیفه ای (درون نقشی) دارد. فرسودگی عاطفی اثر منفی مستقیم بر رفتار مدنی سازمانی معطوف به سازمان دارد. فرسودگی عاطفی اثر مثبت مستقیم بر رفتار مدنی سازمانی معطوف به فرد دارد. فرسودگی عاطفی اثر منفی مستقیم بر انگیزش تلاش برای پیشرفت دارد. فرسودگی عاطفی اثر منفی مستقیم بر انگیزش تلاش برای کسب پایگاه دارد. فرسودگی عاطفی اثر مثبت مستقیم بر انگیزش تلاش برای کسب همدلی دارد. تلاش برای پیشرفت اثر مثبت مستقیم بر عملکرد وظیفه ای (درون نقشی) دارد. تلاش برای کسب پایگاه اثر مثبت مستقیم بر رفتار مدنی سازمانی معطوف به سازمان دارد. تلاش برای کسب همدلی با دیگران اثر مثبت مستقیم بر رفتار مدنی سازمانی معطوف به فرد دارد. فرسودگی عاطفی از طریق تأثیر بر انگیزش تلاش برای پیشرفت اثر منفی غیرمستقیم بر عملکرد وظیفه ای (درون نقشی) دارد. فرسودگی عاطفی از طریق تأثیر بر انگیزش تلاش برای کسب پایگاه اثر منفی غیرمستقیم بر رفتار مدنی سازمانی معطوف به سازمان دارد. فرسودگی عاطفی از طریق تأثیر بر انگیزش تلاش برای همدلی با دیگران اثر مثبت غیر مستقیم بر رفتار مدنی سازمانی معطوف به فرد دارد. جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی کارکنان شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب- منطقه اهواز به جز دو شرکت بهره برداری نفت و گاز مارون و کارون (بالغ بر 5125 نفر) تشکیل می-دادند. این شرکت در منطقه اهواز متشکل از یک واحد ستادی، دو شرکت بهره برداری مارون و کارون و چهار شرکت خدماتی (شرکت خدمات رفاهی نفت، شرکت تعمیرات توربین جنوب، شرکت پیراحفاری و شرکت خدمات ترابری)، می باشد. به دلیل وجود شرکت های مختلف تابعه با جمعیت های متفاوت، به منظور به دست دادن نمونه ای که بیشتر معرف جامعه باشد با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای دو نمونه (فرضیه آزمایی و اعتباریابی پرسشنامه ها) انتخاب گردیدند. نمونه مرحله فرضیه آزمایی شامل 400 نفر و نمونه مرحله اعتباریابی پرسشنامه ها شامل 80 نفر بودند که از نمونه اول 317 پرسشنامه و از نمونه دوم 62 پرسشنامه برگشت داده شدند. به منظور ارزیابی الگوی پیشنهادی، از الگویابی معادلات ساختاری (sem) استفاده شد. تمامی تحلیل ها با استفاده از نرم افزارهای spss ویراست 16 و amos ویراست 16 انجام گرفتند. جهت تعیین کفایت برازش الگوی پیشنهادی با داده ها، ترکیبی از شاخص های برازندگی به شرح زیر مورد استفاده قرار گرفت: 1) مقدار مجذور کای ( )، 2) شاخص هنجارشده مجذور کای (نسبت مجذور کای بر درجات آزادی)، 3) شاخص نیکویی برازش (gfi)، 4) شاخص نیکویی برازش تعدیل یافته (agfi)، 5) شاخص برازندگی هنجار شده (nfi)، 6) شاخص برازندگی تطبیقی (cfi)، 7) شاخص برازندگی افزایشی (ifi)، 8) شاخص توکِر- لویس (tli) و 9) جذر میانگین مجذورات خطای تقریب (rmsea). در پژوهش حاضر تعیین پایایی مقیاس ها با استفاده از روش های آلفای کرونباخ و تنصیف انجام گرفت. تعیین اعتبار ابزارها از طریق اعتبار ملاکی مشخص گردید. الگوی پیشنهادی در پژوهش حاضر در مجموع 7 متغیر را در خود جای داده است. برازندگی الگوی پیشنهادی بر اساس سنجه های برازندگی که پیشتر از آنها سخن رفت ارزیابی گردید. مقادیر شاخص های برازندگی حاکی از برازش نسبتاً خوب الگوی پیشنهادی با داده ها بودند. با وجود این که مقادیر برخی شاخص های برازندگی حاکی از برازش نسبتاً خوب الگوی اولیه با داده ها بودند، اما دیگر شاخص ها نشان می دادند که الگوی اصلی نیاز به بهبود دارد. به این منظور خطاهای دو مسیر با یکدیگر همبسته شدند که الگوی نهایی از برازش خوبی برخوردار است. روابط واسطه ای الگوی پیشنهادی نیز با استفاده از روش بارون و کِنی (1986) و بررسی دو الگوی رگرسیونی آزموده شدند. از آزمون سوبل (1982) و برنامه ماکرو آزمون پریچر و هِیز (2008) بر روی نرم افزارspss-16 نیز برای تعیین معنی داری مسیرهای غیر مستقیم متغیر مستقل بر متغیر وابسته از طریق متغیر میانجی استفاده گردید.